Το μυστήριο του Χριστού
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν προκαταλήψεις ενάντια στο υπερφυσικό. Περιφρονούν συχνά όλα εκείνα που δεν τα κρίνουν λογικά ή παραδοσιακά. Μεγαλώνουν μέσα σε μια ορθολογική κοινωνία χωρίς να εξετάζουν τίποτε γύρω τους. Καταλαβαίνουν πως κάτι δεν πάει καλά με τον εαυτόν τους, αλλά δεν ξέρουν τι είναι και τι μπορεί να το επανορθώσει. Εκπαιδεύονται πάνω στην πίστη και στην ανθρωπιστική καλοσύνη, αλλά δεν γνωρίζουν πως γι’ αυτούς υπάρχει πράγματι ένας προσωπικός Θεός. Ίσως ήρθε η ώρα να αφαιρέσουν μερικές από τις προκαταλήψεις τους και να ελέγξουν αντικειμενικά όλα όσα έχουν μέχρι σήμερα ειπωθεί, ανοίγοντας την καρδιά και το μυαλό τους για μια εντελώς διαφορετική αντίληψη της δεδομένης μέχρι σήμερα γνώσης. Το «μυστικό» που βρίσκεται εδώ και αιώνες καταγραμμένο στην Αγία Γραφή φανερώνεται τώρα στον κόσμο:
«για να παρηγορηθούν οι καρδιές τους και να κρατηθούν μαζί μέσα στην αγάπη και σε όλο τον πλούτο που υπάρχει στην πλήρη βεβαιότητα της σύνεσης, για να γνωρίζουν καλά το μυστήριο του Θεού Χριστού, μέσα στον οποίο είναι απόκρυφοι όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσης»
(Πρός Κολοσσείς 2, 2-3 κριτικό κείμενο μετάφρ. δική μου).
Η λέξη «μυστήριο» προέρχεται από το ρήμα «μυώ», και σημαίνει κάτι που ο Θεός αποκαλύπτει σταδιακά και ένας άνθρωπος δεν μπορεί να το κατανοήσει μόνος του. Το συγκεκριμένο «μυστικό» δεν επιτρεπόταν να φανερωθεί σε όλον τον κόσμο, πριν από την καθορισμένη ώρα:
«ότι διαμέσου αποκάλυψης μου φανέρωσε το μυστήριο, (όπως με συντομία σας έγραψα πριν από τα οποία μπορείτε διαβάζοντας να καταλάβετε την γνώση μου στο μυστήριο του Χριστού), που σε άλλες γενεές δεν γνωστοποιήθηκε στους γιους των ανθρώπων, καθώς αποκαλύφθηκε τώρα διαμέσου του Πνεύματος στους άγιους απόστολους του και προφήτες»
(Πρός Ἐφεσίους 3, 3 μετάφραση Βάμβα).
Ο απόστολος Παύλος δηλώνει εδώ ότι μετά την ανάληψη του Ιησού αποκαλύφθηκε το συγκεκριμένο «μυστικό» στους απόστολους και στους προφήτες, το οποίο αυτό «μυστικό» ούτε αυτοί το γνώριζαν μέχρι τότε. Όταν αναφερόταν ο απόστολος Παύλος σε αυτό το «μυστικό» ήταν φανερά τα δεσμά του και η αγαλλίαση που θα είχε αν το φανέρωνε, αλλά δεν του επιτρεπόταν:
«με κάθε προσευχή και δέηση να προσεύχεστε πάντα μέσω του Πνεύματος. Και σ’ αυτό να αγρυπνάτε με επιμονή καρτερικά και με δέηση προς όλους τους αγίους και μένα για να μου δοθεί λόγος με το άνοιγμα του στόματος μου για να κάνω γνωστό με παρρησία το μυστήριο του Ευαγγελίου» (Πρός Ἐφεσίους 6, 18-19 μετάφραση Καραλή).
Κατ’ επανάληψη αναφέρεται ο απόστολος Παύλος σε αυτό το συγκεκριμένο «μυστικό», για το οποίο ήταν «αιχμάλωτος» της γνώσης του, όπως ο ίδιος επανειλημμένα εκφράζει και στην επόμενη επιστολή του:
«να προσεύχεστε συγχρόνως και για μας, για να μας ανοίξει ο Θεός θύρα για το λόγο του, ώστε να μιλήσουμε για το μυστήριο του Χριστού, για το οποίο και είμαι δεμένος, για να το φανερώσω όπως πρέπει να το μιλήσω» (Πρός Κολοσσαείς 4, 3-4 μετάφρ. Καραλή).
Συνοπτικά, τα προαναφερόμενα εδάφια αποκαλύπτουν πως υπάρχει πράγματι ένα μυστικό και ότι μόνο οι απόστολοι και οι προφήτες το γνώριζαν. Λογικά τίθεται το ερώτημα: Αν υπήρχε ένα τόσο μεγάλο «μυστικό» στις μέρες μας θα πρέπει να αναφέρεται και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη:
«Αλλά κατά τις ημέρες της φωνής του έβδομου αγγέλου, όταν μέλλει να σαλπίζει, τότε ολοκληρώθηκε το μυστήριο του Θεού όπως κήρυξε το χαρμόσυνο άγγελμα στους δικούς του δούλους, τους προφήτες» (Αποκάλυψη 10, 7 μετάφραση Καραλή).
Εφόσον το «μυστικό» αυτό αναφέρεται και στην Αποκάλυψη, κι αφού από την εποχή των Αποστόλων μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει αποκαλύψει ένα μυστικό, είναι μια ένδειξη ότι στις μέρες μας εκπληρώνονται οι πληροφορίες του δέκατου κεφαλαίου της Αποκάλυψης. Επομένως, οι διαδόσεις του θρησκευτικού συστήματος ότι έφθασε το τέλος του κόσμου, πρέπει να αναθεωρηθούν. Το «μυστικό» αυτό έχει να κάνει με την ταυτότητά του Υιού του Θεού που την έκλεψαν και την κατοχύρωσαν σε άλλο πρόσωπο, εξαφανίζοντας με αυτόν τον ύπουλο τρόπο τα ίχνη του Υιού του Θεού από την Αγία Γραφή (ως ξεχωριστό άτομο). Επομένως, απαρνείται κι ο λεγόμενος χριστιανισμός τον Υιό του Θεού, γιατί γι’ αυτούς ήταν ο ίδιος ο άνθρωπος Ιησούς ο Υιός του Θεού, οπότε μέσα στον άνθρωπο Ιησού ήταν γι’ αυτούς ο Θεός κι όχι ο Υιός του Θεού. Όσο αφορά την Καινή Διαθήκη, εξηγείται ποιο εύκολα η ταυτοποίηση του Υιού. Ενώ στην Παλαιά Διαθήκη είναι ποιο δύσκολα, γιατί αν και δεν υπήρχε ακόμη ο άνθρωπος Ιησούς, εντούτοις υπάρχουν διακρίσεις μεταξύ Κυρίου και Θεού και ενός μυστηριώδης ανθρώπου. Η πανουργία του θρησκευτικού συστήματος αποσκοπούσε να κάνει τον Υιό του Θεού ένα ανύπαρκτο πρόσωπο, διαστρεβλώνοντας τόσο την Παλαιά Διαθήκη όσο και την Καινή Διαθήκη. Γιατί γνωρίζει πολύ καλά το θρησκευτικό σύστημα, το οποίο είναι δάχτυλο του σατανά, ότι όποιος άνθρωπος δεν έχει τον πραγματικό Υιό του Θεού μαζί του, αυτός με απόλυτη βεβαιότητα έχει χάσει τη σωτηρία του. Κατά αρχήν θα αναφερθώ στις διακρίσεις των δύο προσώπων, με δύο εκπληρωμένες προφητείες, οι οποίες αναφέρονται στην έλευση του Χριστού. Μέσα απ' αυτές θα διακριθούν ο Κύριος, ο Μονογενής Υιός του Θεού και ο πρωτότοκος του, ο άνθρωπος Ιησούς:
«ἰδοὺ ἐγὼ ἐξαποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου καὶ ἐπιβλέψεται ὁδὸν
"Να! Εγώ στέλνω έξω τον άγγελο μου, και θα προσβλέψει σε έναν δρόμο
πρὸ προσώπου μου καὶ ἐξαίφνης ἥξει εἰς τὸν ναὸν
πριν από τη παρουσία μου. Και ξαφνικά θα έρθει στον ναό
ἑαυτοῦ κύριος ὃν ὑμεῖς ζητεῖτε καὶ ὁ ἄγγελος τῆς διαθήκης,
του εαυτού του ο Κύριος, τον οποίο εσείς ζητάτε, και ο άγγελος της διαθήκης,
ὃν ὑμεῖς θέλετε ἰδοὺ ἔρχεται λέγει κύριος παντοκράτωρ»
τον οποίο εσείς θέλετε. Να! Έρχεται λέει ο Κύριος ο παντοκράτωρας"
(Μαλαχίας 3, 1 κατά τους Ο΄).
Επεξήγηση αποσπάσματος: Οι ερμηνευτές είχαν παρατηρήσει τα παράδοξα αυτής της προφητείας∙ γι’ αυτό προσπάθησαν να αλλάξουν το πραγματικό νόημα μέσω των μεταφράσεων τους. Πρώτον, ενώ είναι ομιλητής ο παντοκράτορας Κύριος, διακρίνει τον εαυτόν Του από τον Κύριο που πρόκειται να έρθει στον Ναό του εαυτού του. Δεύτερον, διακρίνονται και δύο άγγελοι, ο πρώτος που αναφέρεται είναι αναμφισβήτητα ο Ιωάννης, ο αποκαλούμενος Βαπτιστής∙ ο δεύτερος άγγελος, τον οποίο προσπαθούν να καλύψουν οι ερμηνευτές, τον ονομάζει η Αγία Γραφή άγγελο της διαθήκης. Με την ονομασία αυτή, εννοείται αναμφισβήτητα ο άνθρωπος Ιησούς. Το παράδοξο όμως είναι ότι, ενώ έπρεπε στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί ο πληθυντικός να έρχονται (= ο Κύριος και ο άγγελος της διαθήκης), γράφεται ο ενικός να έρχεται∙ διότι στην ουσία, οι δύο θεωρούνται ως ένας. Επομένως η προφητεία του Μαλαχία αναφέρει τον ερχομό τριών προσώπων, έτσι και οι Ιουδαίοι περίμεναν πράγματι τρία πρόσωπα. Τούτο ενισχύεται ακόμη περισσότερο από τα περίφημα χειρόγραφα του Κουμράν της Νεκράς Θάλασσας που ανακαλύφθηκαν το 1948. Κάποια από αυτά ταξινομούνται στους Εσσαίους (μια αρχαία ιουδαϊκή αίρεση), οι οποίοι κατέγραφαν ξεκάθαρα στα χειρόγραφα τους ότι περίμεναν τον ερχομό δύο Χριστών (1QS 9,10). Δηλαδή, τον Κύριο (= ο Υιός του Θεού) που είχε εισέλθει στον άγγελο της διαθήκης που ενσάρκωνε τον άνθρωπο Ιησού. Όταν λοιπόν εκπληρώθηκε η προφητεία του Μαλαχία και ήρθε ο Κύριος στον Ναό, δήλωσε τα ακόλουθα:
λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν
"Καταλύστε τον ναό αυτόν και σε τρείς ημέρες θα τον σηκώσω.
εἶπαν οὖν οἱ Ἰουδαῖοι τεσσεράκοντα καὶ ἓξ ἔτεσιν οἰκοδομήθη
Είπαν λοιπόν οι Ιουδαίοι: Σε σαράντα έξι χρόνια έχει κτιστή
ὁ ναὸς οὗτος καὶ σὺ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερεῖς αὐτόν
ο ναός αυτός, και εσύ σε τρείς ημέρες θα τον σηκώσεις;
ἐκεῖνος δὲ ἔλεγεν περὶ τοῦ ναοῦ τοῦ σώματος αὐτοῦ
Εκείνος όμως, μιλούσε για τον ναό του σώματος του"
(Ιωάννη 2, 19-21).
Επεξήγηση αποσπάσματος: Αυτός που ομιλεί σε αυτό το εδάφιο είναι ο προαναφερόμενος Κύριος της προφητείας του Μαλαχία, που μιλά μέσα από το ανθρώπινο σώμα του Ιησού (= ο άγγελος της Διαθήκης) και το υποδείχνει. Ότι διακρίνεται ο Κύριος Χριστός από τον άνθρωπο Ιησού, εξυπακούεται τόσο από την υπόδειξη τρίτου προσώπου ἐκεῖνος όσο και από τη δήλωση Του σε τρεις ημέρες θα τον σηκώσω. Από τη δήλωση αυτή διακρίνεται ότι δεν ομιλεί ο άνθρωπος Ιησούς, διότι σε ολόκληρη την Καινή Διαθήκη δηλώνεται ότι ο Κύριος ανέστησε τον άνθρωπο Ιησού και όχι ότι ο Ιησούς αναστήθηκε από μόνος του. Άρα, ο Υιός του Θεού βρίσκονταν μέσα στον άνθρωπο Ιησού, γιατί ο Υιός είχε σταλθεί στον κόσμο.
Η ακόλουθη προφητεία διακρίνει πάλι δύο Χριστούς και αναφέρεται στην είσοδο του Χριστού και του Ιησού μέσα στη Ιερουσαλήμ:
ἰδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι δίκαιος καὶ σῴζων αὐτός
Δες! Ο βασιλιάς σου έρχεται για σένα, ένας δίκαιος και αυτός που σώζει,
πραῢς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὑποζύγιον καὶ πῶλον νέον»
πράος, και ανεβασμένος σε γαΐδούρα και νεαρό πουλάρι"
(Ζαχαρίας 9, 9 κατά τους Ο΄).
Επεξήγηση αποσπάσματος: Τα περισσότερα εβραϊκά ονόματα περιέχουν έννοιες, όπως το όνομα Εμμανουήλ που έχει την έννοια Ο Θεός είναι μαζί μας. Ωστόσο, το παραπάνω χωρίο αναφέρεται στη σημασία του εβραϊκού ονόματος του ουσιαστικού Jeschuah, ελληνικά Ιησούς (=αυτός που σώζει). Το κατεστημένο όμως, διαστρεβλώνει την προφητεία αυτή, αφού τα δύο πρόσωπα επιμένει να τα εξηγεί ως ένα, όπως επίσης τα δύο ζωντανά. Κι έτσι, δεν διακρίνεται στις μεταφράσεις του κατεστημένου ότι ο βασιλιάς είναι δύο, ένας δίκαιος και ο Ιησούς πάνω σε δύο ζωντανά. Επίσης, εάν επρόκειτο μόνο για έναν αναβάτη, τότε τίθεται το ερώτημα: πώς γίνεται να καθίσει κάποιος πάνω σε δύο ζωντανά διαφορετικού αναστήματος;
Αφού λοιπόν εκπληρώθηκε η προφητεία αυτή, αναφέρει η Καινή Διαθήκη τα ακόλουθα:
πορευθέντες δὲ οἱ μαθηταὶ καὶ ποιήσαντες καθὼς συνέταξεν αὐτοῖς
"Καθώς πορεύονταν οι μαθητές και αφού έπραξαν όπως τους διέταξε
ὁ Ἰησοῦς ἤγαγον τὴν ὄνον καὶ τὸν πῶλον καὶ ἐπέθηκαν
ο Ιησούς, έφεραν τη γαΐδούρα και το πουλάρι, και έβαλαν
ἐπ’ αὐτῶν τὰ ἱμάτια, καὶ ἐπεκάθισεν ἐπάνω αὐτῶν
πάνω απ' αυτά τα ενδύματα, και κάθισε πάνω απ' αυτά"
(Ματθαίου 21, 6).
Επεξήγηση αποσπάσματος: Η Καινή Διαθήκη επιβεβαιώνει τόσο τα δύο ζωντανά όσο και την ανάβαση του Ιησού πάνω σε δύο ζωντανά. Δηλαδή, μπροστά πήγαινε η γαϊδούρα και τραβούσε πίσω της το πουλάρι, το μπροστινό ζωντανό κουβαλούσε συμβολικά τον αόρατο αναβάτη Υιό του Θεού (διότι Πνεύμα δεν φαίνεται), και το πίσω ζωντανό ήταν για τον ορατό αναβάτη, τον πρωτότοκο άνθρωπο Ιησού. Τα Ευαγγέλια του Μάρκου και του Λουκά αναφέρουν μόνο το πουλάρι, αυτό γίνεται για να γίνει η διάκριση, σε ποιο από τα δύο ζωντανά καθόταν ο άνθρωπος Ιησούς, δηλαδή στο πίσω ζωντανό. Η Καινή Διαθήκη περιέχει πολλά τέτοια γεγονότα, όπου διακρίνεται ο Υιός του Θεού από τον πρωτότοκο του, τον άνθρωπο Ιησού. Σε αντίθεση με τη Παλαιά Διαθήκη που έχει κι αυτή πλήθος διακρίσεις, αλλά είναι μεταξύ Κύριου και Θεού (= Πατρός και Υιού Θεού), που ενεργούσε και με ανθρώπινη μορφή:
καὶ ἐγένετο ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐξήγαγεν κύριος τοὺς υἱοὺς
«Και συνέβη κατά την ημέρα εκείνη, να βγάλει έξω ο Κύριος τους υιούς
Ισραηλ ἐκ γῆς Αἰγύπτου σὺν δυνάμει αὐτῶν»
Ισραήλ από τη γη της Αιγύπτου μαζί με τη δύναμη τους»
(Ἔξοδος 12, 51 κατά τους Ο΄).
Παρατηρήστε και κρατήστε, ότι ο Κύριος μαζί με κάποια δύναμη έβγαλε τον λαό Του από την Αίγυπτο. Αυτή η δύναμη δεν είναι κανείς άλλος από τον Υιό Του, όπως το αναφέρει και η Καινή Διαθήκη (πρβ. Α΄ Κορινθίους 1, 24):
«καὶ εἶπεν κύριος πρὸς μωυσῆν λέγων ἰδοὺ δέδωκά σε
«και είπε ο Κύριος στον Μωυσή, λέγοντας: Δες, σου έχω δώσει
θεὸν φαραω καὶ ααρων ὁ ἀδελφός σου ἔσται σου προφήτης»
τον Θεό για τον Φαραώ, και ο Ααρών ο αδελφός σου θα είναι προφήτης σου»
(Ἔξοδος 7, 1 κατά τους Ο΄).
Για να κάλυψη το θρησκευτικό σύστημα τις διάκρισης μεταξύ Κυρίου και Θεού, εξηγεί το κατεστημένο τον Μωυσή ως θεό. Σε αυτά τα δύο εδάφια διακρίνεται με δύο διαφορετικές λέξεις, δύναμη και Θεός, ένα επιπλέον πρόσωπο. Αυτό το πρόσωπο είναι ο Υιός του Θεού που συμμετείχε στη απελευθερώσει του εβραϊκού λαού. Το ακόλουθο εδάφιο δηλώνει ότι αυτή η δύναμη ή Θεός εμφανιζόταν στους Ισραηλίτες και με ανθρώπινη μορφή:
᾿Ανάστηθι καὶ ποίησον ἡμῖν θεούς, οἳ προπορεύσονται
«Σήκω και φτιάξε σε μας θεούς, οι οποίοι θα προπορεύονται
ἡμῶν ὁ γὰρ μωυσῆς οὗτος ὁ ἄνθρωπος ὃς ἐξήγαγεν ἡμᾶς
από μας: Γιατί ο Μωυσής, αυτός ο άνθρωπος, ο οποίος μας έβγαλε έξω
ἐξ αἰγύπτου οὐκ οἴδαμεν τί γέγονεν αὐτῷ»
απ’ την Αίγυπτο, δεν ξέρουμε τι απέγινε με αυτόν» (Έξοδος 32, 1 κατά τους Ο΄).
Μεθοδικά αποσκοπεί το θρησκευτικό σύστημα να καλύψει και σε αυτό το εδάφιο το μυστηριώδη αυτό άνθρωπο, ο οποίος έφυγε μαζί με τον Μωυσή, για να παραλάβει τις δέκα εντολές. Το θρησκευτικό σύστημα κάνει πως δεν καταλαβαίνει ότι στο εδάφιο καταγράφεται το κύριο όνομα «ο Μωυσής», ο προσδιορισμός οὗτος (αυτός), ο χαρακτηρισμός ο άνθρωπος, και η δηκτική αντωνυμία ὃς (ο οποίος). Όλα αυτά μέσα σε ένα μοναδικό εδάφιο προσπαθούν να τα προσδιορίσουν οι μεταφραστές μονάχα στον πρόσωπο του Μωυσή και νομίζουν ότι πείθουν. Οι προτάσεις τόσο στα Αρχαία όσο και στα Νέα Ελληνικά συνδέονται με τρεις τρόπους μεταξύ τους: 1. με ασύνδετο σχήμα 2. με παρατακτική σύνδεση 3. με υποτακτική σύνδεση. Σε αυτό το εδάφιο υπάρχει ένα ασύνδετο σχήμα προτάσεων, που δεν συνδέονται μεταξύ τους, απλώς βρίσκεται η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα. Δηλαδή, ο Μωυσής και αυτός ο άνθρωπος, έφυγαν μαζί για να παραλάβουν τις δέκα εντολές. Ας αφήσουμε όμως την ελληνική γραμματική και ας μιλήσουν τα γεγονότα από μόνα τους, για να δούμε αν πράγματι παρακάτω η Αγία Γραφή αναφέρει αυτόν τον μυστηριώδη άνθρωπο:
«καὶ ἀναστὰς μωυσῆς καὶ ἰησοῦς ὁ παρεστηκὼς αὐτῷ ἀνέβησαν εἰς τὸ ὄρος τοῦ θεοῦ 14 καὶ τοῖς πρεσβυτέροις εἶπαν ῾Ησυχάζετε αὐτοῦ, ἕως ἀναστρέψωμεν πρὸς ὑμᾶς· καὶ ἰδοὺ Ααρων καὶ Ωρ μεθ᾽ ὑμῶν· ἐάν τινι συμβῇ κρίσις, προσπορευέσθωσαν αὐτοῖς. 15 καὶ ἀνέβη μωυσῆς καὶ ἰησοῦς εἰς τὸ ὄρος καὶ ἐκάλυψεν ἡ νεφέλη τὸ ὄρος 16 καὶ κατέβη ἡ δόξα τοῦ θεοῦ ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ σινα καὶ ἐκάλυψεν αὐτὸ ἡ νεφέλη ἓξ ἡμέρας καὶ ἐκάλεσεν κύριος τὸν μωυσῆν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ ἐκ μέσου τῆς νεφέλης 17 τὸ δὲ εἶδος τῆς δόξης κυρίου ὡσεὶ πῦρ φλέγον ἐπὶ τῆς κορυφῆς τοῦ ὄρους ἐναντίον τῶν υἱῶν Ισραηλ.18 καὶ εἰσῆλθεν μωυσῆς εἰς τὸ μέσον τῆς νεφέλης καὶ ἀνέβη εἰς τὸ ὄρος»
«Και αφού σηκώθηκε ο Μωυσής και ο Ιησούς ο συμπαραστάτης του, ανέβηκαν στο όρος του Θεού. 14 Και προς τους ηλικιωμένους είπαν: Περιμένετε εδώ, μέχρις ότου επιστρέψουμε σε σας· και δέστε, ο Ααρών και ο Ωρ είναι μαζί σας, αν συμβεί κάποια υπόθεση, ας έρχονται σ' αυτούς. 15 Και ανέβηκε ο Μωυσής, αλλά ο Ιησούς στο όρος, και σκέπασε το σύννεφο το όρος, 16 και κατέβηκε η δόξα του Θεού πάνω στο όρος Σινά, και κάλυψε αυτό το σύννεφο έξι ημέρες. Και κάλεσε ο Κύριος την έβδομη ημέρα τον Μωυσή στο μέσο του σύννεφου, 17 Το είδος της δόξης του Κυρίου ήτο σαν φλόγα φωτιάς πάνω στην κορυφή του όρους, απέναντι από τους γιούς Ισραήλ 18 Και ο Μωυσής μπήκε στη μέση του σύννεφου, και ανέβηκε στο όρος»
(Έξοδος 24, 13-14 κατά τους Ο΄).
Συνηθίζεται από τους κλέφτες να αφήνουν πάντοτε πίσω τους ακαταστασίες, έτσι και εδώ οι απατεώνες έπραξαν το ίδιο σ’ αυτό το απόσπασμα. Εφόσον αφαίρεσαν από το 15ο εδάφιο του εβραϊκού κείμενου τη φράση καί Ἰησοῦς, όπως επίσης λεηλάτησαν το 16ο εδάφιο, αμέλησαν όμως, να αφαιρέσουν και ολόκληρο το 18ο εδάφιο. Διότι το 18ο εδάφιο είναι αυτό που φανερώνει την πανουργία τους. Δηλαδή, αν πράγματι ο Μωυσής ήταν μόνος του και είχε ανέβει πρώτος στο όρος, όπως μεταφράζει το κατεστημένο, τότε πρέπει να μας εξηγήσουν οι μεταφραστές τι νόημα μπορεί να έχει το 18ο εδάφιο στις μεταφράσεις τους. Δηλαδή, αφού μεταφράζουν στο 15ο εδάφιο ότι ο Μωυσής ανέβηκε στο όρος, και εφόσον το όρος ήταν καλυμμένο επί έξι ημέρες από το σύννεφο, επομένως βρισκόταν ο Μωυσής μέσα στο σύννεφο. Τότε πως εξηγεί το κατεστημένο το 18ο εδάφιο, που αναφέρει ότι ο Μωυσής ξαναμπαίνει στο σύννεφο και ξανανεβαίνει στο όρος: δεν είναι μια ανόητη διπλή αναφορά των γεγονότων; Αγαπητοί αναγνώστες, δεν αναρωτιέστε γιατί λεηλάτησαν το 16ο εδάφιο από το εβραϊκό κείμενο: μήπως για να μη φανεί η διάκριση μεταξύ της δόξα του Θεού και της δόξης του Κυρίου; Αγαπητοί αναγνώστες, ο άνθρωπος που αναγράφεται σ’ αυτό το απόσπασμα με το όνομα Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού κι όχι, ο γιος του Ναυή, αλλιώς δεν θα αφαιρούσαν λέξεις από το εβραϊκό κείμενο. Εξάλλου επάνω στο βουνό του Θεού, εκτός από τον Μωυσή, ήταν αυστηρά απαγορευμένο να ανέβει ή και να το πλησιάσει οποιοσδήποτε, ακόμη και τα ζώα (πρβ. Ἔξοδος 19, 13 και πρός Ἐβραίους 12, 20). Επίσης, οι πληθυντικοί ανέβηκαν στο όρος, είπαν, επιστρέψουμε, που καταγράφονται στους Εβδομήκοντα αποδεικνύουν ότι το Έξοδος 32, 1 δεν αναφέρει μόνο τον Μωυσή. Διότι μετά από 40 ημέρες, όταν επέστρεφε ο Μωυσής με τις δέκα εντολές, ο Ιησούς ο Υιός του Θεού ήταν ακόμη μαζί του:
«και όταν άκουσε ο Ιησούς την φωνή του λαού να ουρλιάζει, λέει στον Μωυσή; Φωνή πολέμου μέσα στο στρατόπεδο. Και λέει, δεν είναι φωνή που αλαλάζουν για νίκη ούτε φωνή που βοούν για ήττα, αλλά εγώ ακούω φωνή μεθυσμένων»
(Έξοδος 32, 17 κατά τους Ο΄).
Και εδώ αναφέρει το αρχαίο κείμενο ἰησοῦς, όχι ἰησοῖ. Διότι μόνο ο Ιησούς Χριστός μπορούσε να προφητεύσει τον ήχο του πολέμου, γιατί ο Ιησούς εκ των προτέρων γνώριζε τη σφαγή που θα επακολουθούσε μόλις θα έφταναν μέσα στο στρατόπεδο, όταν θα φιμώνονταν τα γλέντια και οι χαρές (πρβ. Ἔξοδος 32, 27). Αγαπητοί αναγνώστες, το θρησκευτικό σύστημα προσπαθεί εδώ και αιώνες να γυρίσει αυτά τα γεγονότα στο πρόσωπο του Ιησού του Ναυή. Αλλά δυστυχώς για τους απατεώνες υπάρχει και η Καινή Διαθήκη, η οποία αναφέρει τον Ιησού Χριστό τον Υιό του Θεού (όχι τον άνθρωπο Ιησού) παρόν στα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης. Τα ακόλουθα 4 χωρία το δηλώνουν ξεκάθαρα!
«Ούτε να πειράζουμε τον Χριστό, όπως και μερικοί από αυτούς τον πείραξαν, και απωλέστηκαν από τα φίδια» (Προς Α΄ Κορινθίους 10, 9 μετάφραση Βάμβα).
Το συγκεκριμένο εδάφιο αναφέρεται στα γεγονότα που καταγράφονται στους Ἀριθμούς 21, 6 όπου οι Ιουδαίοι είχαν πειράξει τον Θεό. Όμως το εδάφιο της Καινής Διαθήκης τον ονομάζει Χριστό, διότι αυτό είναι το όνομα του και τον Υιό του Θεού πείραζαν οι Εβραίοι, ακριβώς όπως και σήμερα τον πειράζουν όλα τα έθνη:
«Γιατί έπιναν από την πνευματική πέτρα που τους ακολουθούσε, και η πέτρα ήταν ο Χριστός» (Πρός Α΄ Κορινθίους 10, 4 μετάφραση Καραλή).
Ο παρατατικός ἦν (ήταν), δηλώνει ξεκάθαρα ότι ο Χριστός ήταν πραγματικά παρόν, ειδάλλως θα έγραφε ἐστιν (είναι):
«Μέσω της Πίστης ο Μωυσής, όταν έγινε μεγάλος, αρνήθηκε να λέγεται γιος της κόρης του Φαραώ, περισσότερο προτίμησε να υποφέρει με το λαό του Θεού, παρά να έχει μια πρόσκαιρη απόλαυση αμαρτίας, θεώρησε μεγαλύτερο πλούτο τον έλεγχο του Χριστού από τους θησαυρούς της Αιγύπτου»
(Προς Εβραίους 11, 24-26 μετάφραση δική μου).
Δεδομένου ότι αυτό το απόσπασμα συνδέει τον Χριστό με τον Μωυσή, άρχισαν να εξηγούν οι μεταφραστές ότι τα λεγόμενα του εδαφίου έχουν μια μεταφορική έννοια. Η λέξη ὀνειδισμὸν βοήθησε αρκετά σε αυτό. Ως εκ τούτου, η πίστη είναι Πνεύμα (πρβ. Β΄ Κορινθίους 4, 13), η οποία μοιράζεται με μέτρο από τον Θεό (πρβ. Ρωμαίους 12, 3). Η πίστη αναφέρεται ότι είναι δώρο Θεού (πρβ. Εφέσιους 2, 8), και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι όπου κατοικούν σε αυτό το Πνεύμα της πίστεως (πρβ. Γαλάτες 6, 10). Έτσι κάθε τι που ενεργείται έξω από αυτό το Πνεύμα της πίστεως είναι αμαρτία (πρβ. Ρωμαίους 14, 23). Το θρησκευτικό σύστημα διαστρεβλώνει τις μεταφράσεις του, ερμηνεύοντας ότι η πίστη που προέρχεται από τη σάρκα είναι το κλειδί για τη σωτηρία, κι όχι ότι η Αγία Γραφή εννοεί το Πνεύμα της Πίστεως που δίνεται από τον Θεό. Επομένως, απαρνείται το θρησκευτικό σύστημα το Πνεύμα που λέγεται Πίστης, τον αρχηγό και τελειωτή Ιησού, τον Υιό του Θεού που ενεργεί μόνο στα παιδιά Του (πρβ. Εβραίους 12, 2):
«Ο Αβραάμ ο πατέρας σας είχε αγαλλίαση να δει τη δική μου ημέρα, και είδε, και χάρηκε» (Κατά Ἰωάννην 8, 56 μετάφραση Βάμβα).
Αυτός που ομιλεί μέσα από τον άνθρωπο Ιησού είναι ο Υιός του Θεού, και δηλώνει ότι ο Αβραάμ τον είδε. Οι μεταφραστές εξηγούν ότι ο Αβραάμ δήθεν δεν είχε δει πράγματι τον Χριστό. Όχι μόνο αλλοιώνουν το νόημα, αλλά προσπαθούν να δικαιολογήσουν και τα γεγονότα που καταγράφονται στη Γένεση 18, 1-18. Επειδή το όνομα Ιησούς Χριστός δεν αναγράφεται στο χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης, παρά μόνο Θεός και Κύριος. Κι έτσι, το θρησκευτικό σύστημα εξηγεί ότι δήθεν αυτός που εμφανίσθηκε στον Αβραάμ ήταν το άυλο αόρατο και άπειρο Θείο, που έτρωγε σε ένα τραπέζι μαζί με τον Αβραάμ. Και κάνουν πως δεν γνωρίζουν ότι ένας άνθρωπος δεν μπορεί να απευθυνθεί απευθείας στον Θεό ή έστω να δει τον Θεό, χωρίς να πεθάνει:
«Και είπε: Δεν μπορείς να δεις το πρόσωπό μου, επειδή, άνθρωπος δεν θα με δει, και θα ζήσει» (Έξοδος 33, 20 μετάφραση Βάμβα).
Αγαπητοί αναγνώστες, ο χριστιανισμός μετά τους Αποστόλους αποστάτησε από τον αληθινό Θεό (βλ. θέμα Οι αντίχριστοι), αλλά παρέμεινε λεκτικά στον μονοθεϊσμό, κατασταλάζοντας στο δόγμα της τριάδος. Το δόγμα της τριάδος όμως όχι μόνο δεν διδάσκεται από την Αγία Γραφή, αλλά δεν επιτρέπει καν την ύπαρξη ενός ξεχωριστού προσώπου στη Θεότητα. Γι’ αυτό, οι οπαδοί του αποδέχονται λεκτικά τον Υιό του Θεού, τον αρνούνται όμως στην πράξη, κατά τον τρόπο που σας υπέδειξα σε αυτό το θέμα. Το θρησκευτικό σύστημα λοιπόν, εξαπατά τον κόσμο μέσω των διαστρεβλωμένων μεταφράσεών του, αφού παρουσιάζει το ανθρώπινο ον είτε ως ένα αδιαίρετο ψυχοσωματικό σύνολο είτε ως ένα παροδικό υλικό σκεύος με αθάνατη ψυχή. Όμως ότι συμπίπτουν και οι δύο εκδοχές το απαρνούνται. Κατ' αυτόν τον τρόπο, αποκρύπτουν τόσο τη δυαδική υπόσταση του ανθρώπινου γένους όσο και αυτής τού Υιού του Θεού, ο οποίος έχει την ίδια εικόνα με μας. Υπάρχει σκοπιμότητα, αγαπητοί αναγνώστες, διότι όσο κρατούν τον κόσμο σε άγνοια για τη δική του φύση, τόσο θα αγνοεί τον Θεό και τη φύση Του. Δηλαδή το ανθρώπινο γένος, μετά το προπατορικό αμάρτημα, έχει μια ψυχή στον εσωτερικό του άνθρωπο, που στις ορέξεις της αμαρτωλής ψυχής του σώματος είναι ένας ανήμπορος θεατής. Η ψυχή του εσωτερικού ανθρώπου είναι γνωστή σήμερα στον κόσμο ως συνείδηση. Δεν είναι τυχαίο το ότι η Αγία Γραφή μάς αποκαλεί επανειλημμένα νεκρούς:
«Κύριε, επίτρεψέ μου πρώτα να πάω και να θάψω τον πατέρα μου. Και ο Ιησούς τού είπε: Ακολούθησέ με, και άφησε τους νεκρούς να θάψουν τους δικούς τους νεκρούς!»
(Κατά Ματθαίον 8, 22 μετάφραση Βάμβα).
Άρα αγαπητοί αναγνώστες, ο σατανάς δεν εξαπάτησε μόνο τους πρωτόπλαστους, αλλά συνεχίζει να εξαπατά μέσω των μισθοφόρων του όλον τον κόσμο, διότι αφήνει την ανθρωπότητα να πιστεύει ακόμη ότι οι πρωτόπλαστοι δεν είχαν τιμωρηθεί με τον θάνατο την ημέρα που έπραξαν την παράβαση. Η Καινή Διαθήκη αναφέρει έναν δεύτερο θάνατο, τον οποίο εξηγεί ως σωματικό θάνατο (βλ. Αποκάλυψη 20, 6 και 14). Αυτό υποδηλώνει ότι υφίστατο ο πρώτος θάνατος, τον οποίο κληρονόμησαν όλοι οι άνθρωποι μέσα στον εσωτερικό τους άνθρωπο, μέχρι να αποκτήσει κανείς την αφθαρσία (βλ. Πρός Κορινθίους Α΄ 15, 47- 49). Η κύρια ψυχή ορίζεται ως η άυλη ουσία της ανθρώπινης φύσης, η οποία αποτελεί την έδρα της προσωπικότητας και της συνειδήσεως. Η ψυχή της αμαρτίας, την οποία ονομάζει η Γραφή πνεύμα δουλείας (βλ. Πρός Ῥωμαίους 8, 15), ενεργεί από τη γέννηση του ανθρώπινου σώματος, σχετίζεται με τις σωματικές λειτουργίες και είναι το αντικείμενο της επιθυμίας. Όταν πεθαίνει το σώμα, πεθαίνει και η ψυχή του σώματος (= της αμαρτία) επιστρέφοντας στο χώμα, ενώ η κύρια ψυχή της προσωπικότητας, πορεύεται προς το βήμα του Κυρίου. Η θυσία του Ιησού Χριστού αποσκοπούσε στο να απελευθερωθεί η κύρια ψυχή από την κατάρα του θεατή. Τη δωρεά αυτή μπορεί να την λάβει κανείς μόνο από τον Θεό και χαρακτηρίζεται από την Αγία Γραφή ως πρώτη ανάσταση (βλ. Αποκάλυψη 20, 5). Εφόσον αναφέρει η Γραφή μια πρώτη ανάσταση, υποδηλώνει ότι θα υπάρξει και μια δεύτερη ανάσταση που πρόκειται να είναι το νέο άφθαρτο σώμα. Από τους δύο θανάτους συμπεραίνεται ότι ο πρώτος ήταν πνευματικός κι επομένως, ο επόμενος είναι ο σωματικός. Ακριβώς έτσι ερμηνεύονται και οι δύο αναστάσεις, η μία είναι πνευματική κι αυτονόητα, η άλλη σωματική. Αγαπητοί αναγνώστες, η πρώτη ανάσταση, η πνευματική, υφίσταται στο παρόν σύστημα πραγμάτων, όχι μετά από αυτό τον κόσμο (βλ. Αποκάλυψη 20, 6), διότι, αυτό διδάσκει η παραβολή με τις 10 παρθένες (πρβ.. Κατά Ματθαίον 25, 1-13), για να μην είναι αργά για σας.
Συνέλεξα μερικά χωρία της Καινής Διαθήκης για να σας αποδείξω πρώτα ότι αναφέρεται στην Αγία Γραφή ένας εσωτερικός άνθρωπος, τον οποίο έχει ο κάθε έναν από εμάς, και νεκρώθηκε λόγω του προπατορικού αμαρτήματος. Σε κάθε εδάφιο προσθέτω και μια εξήγηση για τον αναγνώστη:
Αποδεικτικό απόσπασμα
«Γι’ αυτό δεν αποθαρρυνόμαστε, αλλά αν και ο εξωτερικός μας άνθρωπος φθείρεται, όμως ο εσωτερικός μας ανακαινίζεται ημέρα με την ημέρα. Γιατί η προσωρινή ελαφρή θλίψη μας κατεργάζεται για μας ένα υπερβολικά υπερβολικό αιώνιο βάρος δόξας, επειδή εμείς δεν προσηλώνουμε το βλέμμα μας σ’ εκείνα που βλέπονται, αλλά σ’ εκείνα που δε βλέπονται. Γιατί εκείνα που βλέπονται είναι πρόσκαιρα, ενώ εκείνα που δε βλέπονται είναι αιώνια» (Πρός Β΄ Κορινθίους 4, 16-18 μετάφρ. Καραλή).
Κλασική απόδειξη, που διακρίνει τον εσωτερικό από τον εξωτερικό άνθρωπο, δηλαδή, αυτό που βλέπεται από αυτό που δε βλέπεται:
Αποδεικτικό απόσπασμα
«για να σας δώσει κατά τον πλούτο της δόξας του, με δύναμη να ενισχυθείτε μέσω του Πνεύματός του στον εσωτερικό άνθρωπο, για να κατοικήσει ο Χριστός μέσω της πίστης στις καρδιές σας» (Πρός Ἐφεσίους 3, 16-17 μετάφρ. Καραλή).
Άλλο ένα εδάφιο που αποδεικνύει ότι πράγματι υπάρχει ο εσωτερικός άνθρωπος. Αλλά είναι στο χέρι του Θεού αν θα κατοικήσει τον Χριστό και στον εσωτερικό μας άνθρωπο. Προσέξτε τον πληθυντικό στις καρδιές σας, όχι στην καρδιά σας.
Αποδεικτικό απόσπασμα
«βγάλτε από πάνω σας, σύμφωνα με την προηγούμενη μεταβολή, τον απαρχαιωμένο άνθρωπο που φθείρεται με τις απατηλές επιθυμίες του, να ανανεώνεστε στο πνεύμα τού νου σας και ντυθείτε τον καινούργιο άνθρωπο, που κτίστηκε σύμφωνα με τον Θεό, για να ζει με δικαιοσύνη και οσιότητα που προέρχονται από την αλήθεια» (Πρός Ἐφεσίους 4, 22-24 μετάφραση δική μου).
Εδώ διακρίνεται ένας νέος από έναν απαρχαιωμένο άνθρωπο, ο απαρχαιωμένος είναι αυτός που βλέπουμε, και αυτόν που δεν βλέπουμε είναι ο νέος, ο εσωτερικός. Η προηγούμενη μεταβολή προήλθε από το προπατορικό αμάρτημα, και από αυτήν η παλιά και τωρινή φύση του ανθρώπου. Άρα, υπολείπεται μια νέα μεταβολή που θα φέρει τον νέο άνθρωπο, τον εσωτερικό που δημιουργήθηκε σύμφωνα με τον Θεό (= Υιό του Θεού).
Αποδεικτικό απόσπασμα
«Γνωρίζω έναν άνθρωπο στον Χριστό, που πριν από 14 χρόνια, είτε σε σώμα, δεν ξέρω, είτε έξω από το σώμα, δεν ξέρω, ο Θεός ξέρει, μεταφέρθηκε ο συγκεκριμένος μέχρι τον τρίτο ουρανό. Και γνωρίζω τον συγκεκριμένο άνθρωπο, είτε στο σώμα, είτε χωριστά από το σώμα, δεν ξέρω, ο Θεός ξέρει, μεταφέρθηκε στον παράδεισο και άκουσε ανέκφραστα λόγια, τα οποία δεν επιτρέπεται με έναν άνθρωπο να μιλήσει. Για το συγκεκριμένο άνθρωπο θα καυχηθώ, για τον εαυτό μου όμως δεν θα καυχηθώ, παρά μόνο στις αδυναμίες μου» (Πρός Β΄ Κορινθίους 12, 2).
Μια τέτοια ιστορία θα χρησίμευε ως παράδειγμα σχιζοφρένειας, μια σύνθετη λέξη της αρχαίας ελληνικής σχίζειν (=διαχωρισμός). Γιατί ο συγκεκριμένος άνθρωπος, στον οποίο αναφέρεται ο απόστολος Παύλος, είναι ο ίδιος. Στο απόσπασμα αυτό, διακρίνεται ο εσώτερος άνθρωπος από τη περιγραφή του απόστολου, «έξω από το σώμα» και «χωριστά από το σώμα». Η αυτοπαθής αντωνυμία ἐμαυτοῦ (= τον εαυτό μου), είναι επίσης μια ένδειξη της δυαδικής ανθρωπολογίας.
Αποδεικτικό απόσπασμα
«Γιατί ξέρουμε ότι ο νόμος είναι πνευματικός, εγώ όμως είμαι σάρκινος, πουλημένος κάτω από την αμαρτία. 15 Επειδή δε γνωρίζω αυτό που κατεργάζομαι. Γιατί δεν πράττω τούτο, αυτό που θέλω, αλλά κάνω τούτο, αυτό που μισώ. 16 Αν όμως κάνω τούτο, αυτό που δε θέλω, συμφωνώ με το νόμο ότι είναι καλός. 17 Τώρα, όμως, εγώ πια δεν κατεργάζομαι αυτό, αλλά η αμαρτία που κατοικεί μέσα μου. 18 Γιατί ξέρω ότι δεν κατοικεί μέσα μου, τουτέστι μέσα στη σάρκα μου, αγαθό· γιατί το να θέλω παρευρίσκεται σ’ εμένα, αλλά το να κατεργάζομαι το καλό, όχι. 19 Γιατί δεν κάνω το αγαθό που θέλω, αλλά πράττω τούτο, το κακό που δεν θέλω. 20 Αν όμως κάνω τούτο, αυτό που εγώ δεν θέλω, εγώ πια δεν το κατεργάζομαι, αλλά η αμαρτία που κατοικεί μέσα μου. 21 Άρα βρίσκω αυτόν το νόμο, ότι ενώ εγώ θέλω να κάνω το καλό, σ’ εμένα το κακό παρευρίσκεται. 22 Γιατί ευχαριστιέμαι στο νόμο του Θεού κατά τον εσωτερικό μου άνθρωπο» (Προς Ρωμαίους 7, 14-22 μετάφραση Καραλή).
Στο απόσπασμα αυτό, προσωποποιείται η αμαρτία, η οποία κατοικεί στον εξωτερικό άνθρωπο και κινεί τα νήματα. Η κατάντια του ανθρώπινου γένους διακρίνεται εδώ ξεκάθαρα! Ο εσωτερικός άνθρωπος όμως, είναι αυτός που βρίσκει ευχαρίστηση στον νόμο τού Θεού αν βέβαια τον ενεργοποιήσει ο Θεός. Εφόσον αυτά τα εδάφια απέδειξαν ότι το ανθρώπινο γένος είναι δυαδικό, εξηγείτε παράλληλα και η φύση του Υιού του Θεού με τον άνθρωπο Ιησού, ότι ήταν δίψυχος. Πάνω στη βάση της δυαδικότητας μπορεί να εξηγηθεί και η διάκριση μεταξύ Κυρίου και Θεού (=Πατρός και Υιού). Δηλαδή, το εβραϊκό κείμενο ονομάζει το άθροισμα εἷς στα Εβραϊκά דחא, [εχάτ], και χρησιμοποιείται αυτή η λέξη αποκλειστικά και μόνο για την κοινωνική έννοια, διότι στην εβραϊκή γλώσσα υπάρχει και μια άλλη λέξη, που λέγεται στα (εβραϊκά את־, [γιαχίτ], = ένας ή μια). Αυτή η λέξη χρησιμοποιείτε αποκλειστικά και μόνο για την απόλυτη έννοια του ενός. Μέσω της διάκρισης των αθροισμάτων συνδέεται το ακόλουθο και πολύ γνωστό χωρίο σχετικά με τον μονοθεϊσμό:
šə·ma‘ yiś·rā·’êl Yah·weh ’ĕ·lō·hê·nū Yah·weh ’e·ḥāḏ
῎Ακουε Ισραηλ κύριος ὁ θεὸς ἡμῶν κύριος εἷς ἐστιν
«Άκου, Ισραήλ: o Κύριος ο Θεός μας, o Κύριος ένας είναι»
(Δευτερονόμιο 6, 4).
Η λέξη που χρησιμοποιείται στο εβραϊκό κείμενο για τον έναν Κύριο, δεν είναι γιαχίτ η απόλυτη έννοια του ενός, αλλά η κοινωνική έννοια, (εβραϊκά אחד, [εχάτ], που σημαίνει επίσης ένας). Ελπίζω αυτό το παράδειγμα μέσα από τη Αγία Γραφή να διαφώτισε τους πιστούς της Παλαιάς Διαθήκης, ότι ο Κύριος είναι αφενός ένας, αφετέρου μια κοινωνία Πατρός και Υιού (= Ψυχές – Ζωές). Όσο αφορά τους πιστούς της Καινής Διαθήκης, ας το φανταστούν όπως με τον εσωτερικό και τον εξωτερικό άνθρωπο, που είναι βεβαίως δύο (έσω κι έξω), αλλά ως σύνολο είναι ένας (=εχάτ).
ΤΕΛΟΣ
Druckversion 